اصول و معیارهای طراحی و تولید محتوای الکترونیکی
- 10 خرداد 1401
- پسند
- 0 دیدگاه
آموزش همواره به عنوان یکی از کارکردهای مهم و اساسی دانشگاه قلمداد شده است. و در زمان بحران کوید نوزده این کارکرد بیش از پیش موردتوجه قرار گرفته است. نقش استاد در آموزش‌های نوین از یک ارایه‌دهنده‌ی اطلاعات و بازیگر نقش اول به یک تهیه‌کننده و کارگردان تغییر کرده است که فرصت‌های جالب و جذاب یادگیری را برای فراگیران ایجاد میکند کوید نوزده باعث یک انقلاب آموزشی شد که نه تنها دانشگاه‌ها زیر ساخت های لازم برای آموزش‌های مجازی و محتوای الکترونیکی را فراهم آوردند بلکه منجر به آشنایی اساتید با انواع سیستم‌ها و سامانه‌های آموزش آنلاین همزمان و غیر همزمان شد که حتی بعد از دوره‌ی کرونا هم می‌تواند در جهت ارتقای کیفیت آموزشی از اونها استفاده کند. الان زمانی رسیده است که باید دوره‌ی آموزشی آنلاین خودتان را طراحی کنید ، پس اول درس مورد نظر را معرفی کنید و اهداف آن را مشخص کنید، مقدمه را تدوین کنید، محتوا را تولید کنید، درس را جمع‌بندی کنید، تکالیف را طراحی کنید و در انتها سراغ ارزشیابی بروید.
مراحل تولید محتوای الکترونیکی
اسلاید معرفی دوره:
برای شروع باید به سراغ شناخت درس و معرفی آن برویم البته اول بهتر است خودتان را به مخاطبان معرفی کنید، حتما راه‌های ارتباطی خود را در اختیار مخاطبان قرار بدهید. ایمیل، شماره‌ی تماس و یا زمان‌هایی که آنلاین هستید و میتوانید به مشکلات مخاطبان پاسخ بدهید. برای شروع می‌تواند مناسب باشد. در ادامه عنوان درس و موضوع جلسه از نکاتی که باید در هنگام معرفی درس به آن اشاره کنید در طراحی هر درسی بعد از تعیین موضوع تعیین اهداف آموزشی مطرح میشود. پس بعد از اینکه اسلاید اول آماده شد و درس را به مخاطبان معرفی کردید حالا باید سراغ اهداف آموزشی بروید.
اسلاید اهداف دوره:
چرا باید اهداف را مشخص کنیم؟ چون اهداف هر درس به استاد کمک میکند که دقیقا تعیین کنید که ارایه‌ی درس چه هدفی را دنبال میکند و فراگیران پس‌ازپایان دوره باید به چه قابلیت‌هایی دست پیدا کنند .چطور اهداف را مشخص کنیم ؟یه توضیح کوتاه، روشن و غیر رسمی از هدف‌های یادگیری ارایه بدهید. در بیان اهداف دقت کنید که از نظر متخصصان آموزشی اهداف به دو دسته‌ی اهداف کلی و اهداف رفتاری تقسیم میشوند. ما با استفاده از اهداف رفتاری می‌توانیم به اهداف کلی آموزش دست پیدا کنیم. اهداف کلی همان هدف‌های نهایی درس هستند یعنی اهدافی که طراح درس علاقمند است که فراگیران پس از گذراندن دوره قابلیت انجام و تحقق آن را داشته باشند. اهداف رفتاری اهداف جزیی‌تری هستند که در جهت رسیدن به اهداف کلی تعیین میشوند. به عبارت دیگه اهداف رفتاری مراحل رسیدن به اهداف کلی را بیان می‌کنند حالا مخاطبانتان شما را می‌شناسند.
اسلاید مقدمه دوره:
با درس آشنا شدند و هدف از دوره را هم متوجه شدند الان زمان مناسبی برای ارایه‌ی مقدمه‌ی درس است. دقت کنید که مقدمه باید کوتاه باشد بر تجارب و اطلاعات قبلی مخاطبان مبتنی باشد و باعث جلب توجه مخاطبان شود.
اصول و نحوه به کار بردن تصاویر در محتوای الکترونیکی
بعد از مشخصات اهداف و مقدمه بهتراست سراغ محتوا برویم رنگ‌بندی یکی از اصول مهم در تولید محتوای الکترونیکی برای رنگ‌بندی از اصول ساده‌ی تضاد است که میتوانید از آن استفاده کنید. تضاد تیره و روشن ،تضاد سرد و گرم و تضاد رنگ‌های مکمل می باشد. یکی دیگر از ابزارهای تولید محتوای الکترونیکی استفاده از تصاویراست که در زمان انتخاب و استفاده از تصاویر این سوالات را از خودتان بپرسید .که آیا این تصویر پیام آموزشی شما را تقویت و حمایت میکند؟ آیا این تصویر در مخاطب شما انگیزه و علاقه ایجاد میکند؟ آیا این تصویر پیام مورد نظر شما را به فراگیران منتقل میکند؟ نکته‌ی مهم دیگر در انتخاب تصاویر، انسجام و تداوم تصاویر در کل صفحات آموزشی می باشد. به این معنی که در انتخاب نوع و حتی رنگ بندی تصاویر انتخابی برای دوره‌ی آموزشی دقت کنید که حس تداوم را برای مخاطب به همراه داشته باشد برای مثال استفاده کردن از تصاویر آیکونی، کلیپ ها و یا تصاویر برداری، وکتوری در یک دوره ایده‌ی خوبی است، سعی کنید روی یک سبک از تصاویر تمرکز کنید و در کل دوره از همین سبک استفاده کنید حق مالکیت تصاویر هم از نکاتی است که باید به آن توجه شود تا بعد از تولید محتوای الکترونیکی مشکلات حقوقی به همراه نداشته باشد. در این مسیر می‌تونید از تصاویر رایگان و یا تصاویری که مجوز استفاده‌های آموزشی و تجاری دارند استفاده کنید. توجه داشته باشید که همه‌ی تصاویر یک کارکرد ندارد و بر اساس کارکردشون به انواع مختلفی تقسیم میشوند:
تصاویر تزیینی:
که فقط برای تزیین صفحه‌ی آموزش استفاده میشوند و چیزی به پیام درس اضافه نمی‌کنند مثلا وقتی در یک اسلاید به موضوع زبان‌شناسی پرداختید قرار دادن تصویر نوآم چامسکی می‌تواند یک کارکرد تزیینی داشته باشد هر چند که بودن این تصویر چیزی به بار اطلاعاتی و پیام درس اضافه نمی‌کند.
تصاویر بازنمایی:
یک عنصر یا اصل را نشان میدهد مثل عکس یک دوربین در درس آموزش عکاسی
تصاویر رابطه‌ای:
که رابطه‌ی کمی چند متغیر را نشان میدهد مثل نمودار رابطه سن با احتمال تصادف
تصاویر سازماندهی:
که رابطه‌ی یک یا چند عنصر را نشان میدهد، مثل یک نمودار که اجزای مختلف یک وسیله را با نامگذاری نشان میدهد.
تصاویر تغییری:
که تغییرات یک شی یا عنصر را در طول زمان نشان میدهد مثل مجموعه‌ای از فریم‌ها که رشد گیاه را نشان میدهند.
تصاویر تفسیری:
که تصویر روابط غیرقابل مشاهده را به نمایش می‌گذارند مثل تصویر هرم یادگیری
نکته: توصیه میشود که از تصاویر تزیینی و بازنمایی خیلی کم استفاده کنید.
اصول و نحوه استفاده از فونت
بد نیست که کمی هم به اصول استفاده از فونت بپردازیم برای عناوبن و بدنه‌ی اصلی متن از فونت‌های متفاوت استفاده کنید، سعی کنید فونت تیتر و فونت بدنه‌ی اصلی متن از لحاظ رنگ و سایز متفاوت باشد اندازه‌ی فونت‌ها را مناسب انتخاب کنید. اندازه‌ی فونت‌های استفاده شده در تیتر باید درشت‌تر و فونت‌های متن اصلی باید کمی کوچکتر باشد سعی کنید فقط پانزده تا چهل درصد فضای اسلایدها را به متن با فونت‌های استاندارد اختصاص بدهید در صورت نیاز به جلب توجه کاربر و تاکید بر قسمتی از متن از قابلیت‌های ایتالیک و بولد استفاده کنید تا حد امکان از آندرلاین استفاده نکنید این کار خواندن مطالب را برای مخاطب شما دشوار میکند. هرگز خوانایی متن را فدای خلاقیت در استفاده از فونت‌ها نکنید استفاده از قابلیت‌های گرافیکی گاهی اوقات نه تنها به زیباتر شدن فونت‌های شما کمکی نمی‌کند بلکه باعث نامفهوم شدن متن شما هم میشود.
کانال های حسی
ما اطلاعات را از کانال‌های حسی مختلفی دریافت می‌کنیم مهمترین کانال‌های حسی کانال‌های شنیداری و دیداری که در ارایه و تولید محتوای الکترونیکی بایستی به این دو کانال توجه لازم صورت بگیرد. با توجه به لزوم درگیر کردن کانال‌های حسی مختلف در یادگیرندگان از رسانه‌های مختلف مثل گفتار متن تصاویر فیلم و انیمیشن استفاده می‌کنیم هر کدام از کانال‌ها دارای گنجایش و محدودیت‌هایی هستند که ارایه‌ی اطلاعات از طریق یک کانال منجر به پر شدن ظرفیت و کانال و در نهایت خستگی در یادگیرندگان میشود.
نتایج تحقیقات مختلف نشان داده است که یادگیرندگان زمانی که یک محتوای آموزشی را با استفاده از تلفیق چند رسانه یاد گرفتن نمرات بالاتری در آزمون‌های یادگیری به دست آوردند . پس اینکه یک محتوای آموزشی صرفا از متن یا گفتار استفاده کند ازنظر آموزشی تاثیر کمتری نسبت به محتوای آموزشی دارد که از ترکیب رسانه‌های مختلف استفاده کرده باشد. نوشتن متن و صرفا روخوانی آن هم اشتباه است این مساله بار شناختی زیادی ایجاد میکند از یک طرف یادگیرنده باید اطلاعات معدنی را در ذهن خودش پردازش کند و از طرف دیگه باید اطلاعات کلامی که دریافت میکند را پردازش کند. که این مساله بر ذهن فراگیر فشار وارد میکند پس بهتر است که در ارایه‌ی خود اطلاعات مربوط به متن را خلاصه و صرفا نکات مهم را بیاوریم. و عمده‌ی اطلاعات به شکل گفتاری تشریح شود. به این نکته توجه کنید هر عنصری که در صفحه به کار می‌بریم از جمله صداها، تصاویر، گفتار و غیره بایستی مرتبط با موضوع آموزشی ما باشد مثلا پخش موسیقی در پس زمینه‌ی آموزش زمانی که گفتار شنیده میشود صحیح نیست
نکته‌ی مهم دیگر این است که تصاویر نامربوط در پس‌زمینه و اسلایدها باعث حواس پرتی یادگیرندگان میشود. مثلا در اسلایدی که قواعد و دستور زبان ارایه میشود قرار دادن تصویر ساختمان ،دانشگاه یا مناظر طبیعی کاملا نامرتبط است.
با توجه به ساختار آموزش الکترونیکی نزدیک بودن گرافیک و توضیحات متنی به یکدیگر درک روابط هر عنصر برای فراگیران را راحت تر میکند. به این معنی که هرچی فضای کمتری بین تصاویر و توضیحات وجود داشته باشه ذهن یادگیرنده فعالیت کمتری خواهد داشت به عنوان مثال به این تصویر دقت کنید
قرار گرفتن نام هر یک از اجزای بدن در کنار همان عضو و به خاطر سپردن نام و جای هرکدام از اجزا را راحت تر میکند.
حالا دقت کنید که در همین مثال نام اجزا با شماره‌گذاری در ادامه‌ی تصویر اصلی قرار می‌گرفت
احتمال اینکه فراگیر در پیدا کردن نام هر یک از اعضای بدن با مشکل روبرو شود و یا حتی نام بعضی از اعضا را به اشتباه یاد بگیرد وجودداشت. در مواقعی حتی ممکن است تصمیم بگیرید که تصویر را در یک اسلاید و نام‌های مرتبط را در اسلاید بعدی قرار بدهد و همین مساله پیدا کردن رابطه‌ی بین نام اعضا و تصویر همان عضو را برای فراگیر دشوار و زمانبر میکند. همچنین اگر توضیحات و فرمول‌های یک بخش را در یک اسلاید بیاوریم و نمودارهای مربوط به همون بخش را در اسلاید بعد یا قبل بیاوریم می‌تواند باعث سردرگمی فراگیر شود. پس بهتره تا جایی که ممکن است تصاویر و گرافیک‌ها را با توضیحات آن ها در یک اسلاید بیاوریم.
جمع بندی
جمع‌بندی مفاهیم از دست داده در طول آموزش را برای فراگیران روشن میکند فعالیت‌هایی مثل ارایه‌ی خلاصه‌ی درس به فراگیران، پرسش از شاگردان، تعیین تکلیف، طرح مساله و درخواست حل آن در کلاس یا منزل تعیین تحقیق کلاسی همگی تکمیل کننده ی مهارت جمع بندی می باشند برای روش های جمع بندی هم می شود به روش مروری یا دوره ای ، روش انتقادی یا کاربردی و روش اتفاقی اشاره کرد
***
برای
دریافت مشاوره رایگان در حوزه تولید محتوای الکترونیکی آموزشی با کارشناسان بیان
نو در ارتباط باشید.
همچنین اگر می خواهید تولید محتوای خود را برون سپاری کنید همین الان ثبت سفارش کنید و در اسرع وقت محتوای با کیفیت خود را دریافت کنید
دیگر مطالب مجله
بهترین سیستم های آموزش مجازی آنلاین
17 مهر 1401
0 دیدگاه